Hiztegia: Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak

Hiztegi honetan bildu nahi izan ditugu lagunarteko hizkerako berba eta erranaldiak. Oinarrian "Berbeta berua" liburuko hiztegia dago (A. Telleria, Badihardugu Elkartea 2003). Horri gehitu zaizkio: batetik, beste zenbait liburutan jasotako hitzak; bestetik, eta batez ere, gazteei egindako elkarrizketa eta inkestetan batutako hitzak. Marrazkiak: Roberto Landa 'Mundina'. Informazio gehiago

trenak ekarritako. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) extranjero/a. 1. Espainiatik etorritakoei deitzeko irainezko izengoitia. (I)

trentinbako. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) parado/a. Geldoa. (BGP)

tripazaku. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) comilón/a.

tripontzi. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) comilón/a.

ttarrapatta. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) nervioso/a.

ttopor. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) rechoncho, -a. Txikia, gizena eta sendoa (https://www.argia.eus/blogak/imanol-epelde/wp-content/uploads/2011/09/esanindarra1.pdf)

tuntuna. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, majadero/a, atontado/a, lerdo/a. Kaskarin eta kirten samarra.

tupetandi. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) sinvergüenza.

turrutero. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Parranda, alkohola, drogak, taberna-giroa) borrachuzo/a. 1. Asko edaten duena. (I)

txabetie falta (izan). ad. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) estar como una cabra. Ze esaten ai haiz? Hiri txabetie falta al zak?(AN)

txakur. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) picolo. 1. Espainiako poliziei ematen zaien irainezko izena. (I)

txakurkume. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) hijo de puta. 1. Putakume, sasikume, sasiko. (I)

txaparrote. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) pequeñajo/a, rechoncho, -a, chaparro, -a.

txaplata. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, caharlatana, ligero/-a de cascos, atontado/a. 1. Ganora handirik gabe hitz egiten duen edo ganora handirik ez duen neska. 2. Hitz jario handia duen neska. Isilduko haiz, txaplatiori; inguru dana aspertu bihar don-eta. (BB)

txarnahi. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) malo/a. 1. Besteekiko kaltea nahi duena. (I)

txarritto. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cerdo/a, mugriento/a, cochambroso/a, cochino/a, sucio/a, guarro/a. Ugerdo, zikina. (BGP)

txatxal,-a. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, atontado/a. Zentzu gabeko gauzak, ganoragabekeriak esaten dituena. Buruarina, oso argia ez dena. Isilik egon hadi, txatxaliori! (BB)

txatxar. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) canijo/a, pequeñajo/a, enano/a. Garaieraz txikia dena.

txatxu. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) necio/a.

txepel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) insustancial. Bizitasunik ez duen pertsona. Horrek ez gatzik eta ez berakatzik, txepel hutsa don. (BB)

txepetx. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) canijo/a, pequeñajo/a, enano/a. Txiki-txikia dena. (BGP)

txerbel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) borrachuzo/a. 1. Mutur berotua, pixka bat edan duena baina mozkorturik ez dagoena. (I)

txerrama. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) guarro/a. 1. Zikina, lizun samarra den emakumea. Urdanga, emagaldua. (I)

txikiute. adlg. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Bestelakoak) hecho polvo.

txingalari. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) follador/a. 1. Larrutan asko ibiltzen dena. (I)

txinparta. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) nervioso/a. 1. Bizi-bizia denari esaten zaio. (I)

txintxarri. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cotorro/a. 1. Asko eta ozenki mintzo dena. Berritsu eta alegera. (I)

txitak adina ez jan. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) de mal comer.

txitxilinbako. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) pichacorta. Zakila oso txikia duena. (BGP)

txoixoa. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, majadero/a, atontado/a, lerdo/a. Txoriburua, ergela.

txokille. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) malo/a. Pertsona gaizto eta bihurria. Txokille halakue! Ze ein den oinguen?!(AN)

txolin. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, atontado/a. Emakume kaskarina, oso argia ez dena.

txoriburu. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos. Ganora gutxiz eta arinkeriaz jokatzen duena. Txoriburu galanta haiz hi! Autua zabalik laga eta giltzak aldian dittuala zinera juan? (BB)

txorikaka (izan). adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) insignificante, inútil.

txorikanta. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) chivato/a. 1. Besteen kontuak azaltzen dituena. (I)

txorimalo. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, necio/a. Pertsona ergela.

txoriputa. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Amodioa eta sexua) buitre, águila. Beti zain-zain dagoena, ligatzeari dagokionez.

txoropito. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a. Leloa, zoroxka, zentzu edo adimen gutxikoa. Hi haiz txoripittue! (AZK)

txortxor. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) charlatán/a, parlanchín/a. Hitz jario handia duena.

txorua. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, majadero/a, atontado/a, lerdo/a. Ganora gutxiz eta arinkeriaz jokatzen duena.

txotxatu. ad. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) envejecer antes de tiempo. Fisikoki edo pentsakeraz pertsona zaharkitu. (BB)

txotxolo/a. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, alelado/a, bobo/a, ligero/-a de cascos, lerdo/a. Buruarina, tonto samarra dena.

ugerdo/a. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cerdo/a, mugriento/a, cochambroso/a, cochino/a, guarro/a. Ugerrez betea, zikina. (BGP)

ulezto. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) descuidado/a, dejado/a, desaliñado/a. Zapaztoa. (BGP)

ume-moko. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) niñato/a, crío/a. Oraindik ume dena, nerabe izatera iristen ez dena.

urde. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cerdo/a, cochino/a, sucio/a, guarro/a.

urdeustel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Haserrearen adierazleak) cerdo/a, cochino/a, sucio/a, guarro/a. 1. Ugerdo, zikina. 2. Besteei beti txarto egiten dabilena.

urdezikin. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cochino/a, guarro/a, malo/a.

ustel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) vago/a, vagoneta, malo/a. 1. Alfer handia. (BGP) 2. Pertsona makala. (AZK) 3. Faltsua. 4. Gaiztoa Beti kejatzen, ustela haiz ba! (AZK)

ustelusaindu. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cochino/a, guarro/a.