Hiztegia: Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak
Hiztegi honetan bildu nahi izan ditugu lagunarteko hizkerako berba eta erranaldiak. Oinarrian "Berbeta berua" liburuko hiztegia dago (A. Telleria, Badihardugu Elkartea 2003). Horri gehitu zaizkio: batetik, beste zenbait liburutan jasotako hitzak; bestetik, eta batez ere, gazteei egindako elkarrizketa eta inkestetan batutako hitzak. Marrazkiak: Roberto Landa 'Mundina'. Informazio gehiago
trenak ekarritako. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) extranjero/a. 1. Espainiatik etorritakoei deitzeko irainezko izengoitia. (I)
trentinbako. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) parado/a. Geldoa. (BGP)
tripazaku. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) comilón/a.
tripontzi. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) comilón/a.
ttarrapatta. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) nervioso/a.
ttopor. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) rechoncho, -a. Txikia, gizena eta sendoa (https://www.argia.eus/blogak/imanol-epelde/wp-content/uploads/2011/09/esanindarra1.pdf)
tuntuna. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, majadero/a, atontado/a, lerdo/a. Kaskarin eta kirten samarra.
tupetandi. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) sinvergüenza.
turrutero. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Parranda, alkohola, drogak, taberna-giroa) borrachuzo/a. 1. Asko edaten duena. (I)
txabetie falta (izan). ad. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) estar como una cabra. Ze esaten ai haiz? Hiri txabetie falta al zak?(AN)
txakur. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) picolo. 1. Espainiako poliziei ematen zaien irainezko izena. (I)
txakurkume. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) hijo de puta. 1. Putakume, sasikume, sasiko. (I)
txaparrote. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) pequeñajo/a, rechoncho, -a, chaparro, -a.
txaplata. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, caharlatana, ligero/-a de cascos, atontado/a. 1. Ganora handirik gabe hitz egiten duen edo ganora handirik ez duen neska. 2. Hitz jario handia duen neska. Isilduko haiz, txaplatiori; inguru dana aspertu bihar don-eta. (BB)
txarnahi. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) malo/a. 1. Besteekiko kaltea nahi duena. (I)
txarritto. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cerdo/a, mugriento/a, cochambroso/a, cochino/a, sucio/a, guarro/a. Ugerdo, zikina. (BGP)
txatxal,-a. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, atontado/a. Zentzu gabeko gauzak, ganoragabekeriak esaten dituena. Buruarina, oso argia ez dena. Isilik egon hadi, txatxaliori! (BB)
txatxar. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) canijo/a, pequeñajo/a, enano/a. Garaieraz txikia dena.
txatxu. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) necio/a.
txepel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) insustancial. Bizitasunik ez duen pertsona. Horrek ez gatzik eta ez berakatzik, txepel hutsa don. (BB)
txepetx. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) canijo/a, pequeñajo/a, enano/a. Txiki-txikia dena. (BGP)
txerbel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) borrachuzo/a. 1. Mutur berotua, pixka bat edan duena baina mozkorturik ez dagoena. (I)
txerrama. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) guarro/a. 1. Zikina, lizun samarra den emakumea. Urdanga, emagaldua. (I)
txikiute. adlg. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Bestelakoak) hecho polvo.
txingalari. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) follador/a. 1. Larrutan asko ibiltzen dena. (I)
txinparta. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) nervioso/a. 1. Bizi-bizia denari esaten zaio. (I)
txintxarri. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cotorro/a. 1. Asko eta ozenki mintzo dena. Berritsu eta alegera. (I)
txitak adina ez jan. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) de mal comer.
txitxilinbako. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Ezaugarri fisikoekin lotutakoak) pichacorta. Zakila oso txikia duena. (BGP)
txoixoa. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, majadero/a, atontado/a, lerdo/a. Txoriburua, ergela.
txokille. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) malo/a. Pertsona gaizto eta bihurria. Txokille halakue! Ze ein den oinguen?!(AN)
txolin. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, atontado/a. Emakume kaskarina, oso argia ez dena.
txoriburu. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos. Ganora gutxiz eta arinkeriaz jokatzen duena. Txoriburu galanta haiz hi! Autua zabalik laga eta giltzak aldian dittuala zinera juan? (BB)
txorikaka (izan). adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) insignificante, inútil.
txorikanta. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) chivato/a. 1. Besteen kontuak azaltzen dituena. (I)
txorimalo. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, necio/a. Pertsona ergela.
txoriputa. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Amodioa eta sexua) buitre, águila. Beti zain-zain dagoena, ligatzeari dagokionez.
txoropito. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a. Leloa, zoroxka, zentzu edo adimen gutxikoa. Hi haiz txoripittue! (AZK)
txortxor. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) charlatán/a, parlanchín/a. Hitz jario handia duena.
txorua. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, ligero/-a de cascos, majadero/a, atontado/a, lerdo/a. Ganora gutxiz eta arinkeriaz jokatzen duena.
txotxatu. ad. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) envejecer antes de tiempo. Fisikoki edo pentsakeraz pertsona zaharkitu. (BB)
txotxolo/a. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) tonto/a, alelado/a, bobo/a, ligero/-a de cascos, lerdo/a. Buruarina, tonto samarra dena.
ugerdo/a. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cerdo/a, mugriento/a, cochambroso/a, cochino/a, guarro/a. Ugerrez betea, zikina. (BGP)
ulezto. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) descuidado/a, dejado/a, desaliñado/a. Zapaztoa. (BGP)
ume-moko. iz. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) niñato/a, crío/a. Oraindik ume dena, nerabe izatera iristen ez dena.
urde. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cerdo/a, cochino/a, sucio/a, guarro/a.
urdeustel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak), (Haserrearen adierazleak) cerdo/a, cochino/a, sucio/a, guarro/a. 1. Ugerdo, zikina. 2. Besteei beti txarto egiten dabilena.
urdezikin. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cochino/a, guarro/a, malo/a.
ustel. adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) vago/a, vagoneta, malo/a. 1. Alfer handia. (BGP) 2. Pertsona makala. (AZK) 3. Faltsua. 4. Gaiztoa Beti kejatzen, ustela haiz ba! (AZK)
ustelusaindu. iz., adj. (Irainak eta gaizki-esateak edo adjektibo ezkorrak) cochino/a, guarro/a.